پژوهشگرانی از دانشکده های مختلف دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی، امیرکبیر، تهران، علوم انتظامی، دانشگاه ترافیک و دانشگاه علوم و فنون راهنمایی و رانندگی با حضور و مشاوره متخصصان شرکت واحد اتوبوسرانی تهران، سخت افزار و نرم افزار شبیه ساز رانندگی اتوبوس (آموزش رانندگی در محیطی مجازی) را طراحی و نمونه ای از آن را نیز ساختند. آموزش رانندگی با این دستگاه باعث افزایش آمادگی رانندگان در برخورد با شرایط بحرانی و موجب کاهش تصادفات جاده ای و خسارت های مالی و جانی می شود. رونمایی از این سامانه آن هم درست چند روز پس از حادثه تلخ تصادف مرگبار دو اتوبوس در اتوبان تهران ـ قم که به مرگ ده ها هموطن عزیز منجر شده، بهانه مناسبی بود تا سراغ طراحان این پروژه علمی برویم.

دکترعلی نحوی، مدیر پروژه، طرح شبیه ساز رانندگی اتوبوس و عضو هیات علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی گفت: امروزه یکی از روش های متداول جهانی برای کاهش تصادف های جاده ای، آموزش از طریق سیستم های کمک راننده است. به همین دلیل از پنج سال پیش در کشورهای اتحادیه اروپا اخذ گواهینامه رانندگی منوط به آموزش با سیستم های شبیه ساز رانندگی شده است و هر پنج سال یکبار نیز باید این دوره آموزشی تجدید شود.

وی افزود: ما نیز با سه سال تاخیر این کار را با اقتباس با استانداردهای اروپایی و با همکاری پژوهشگران برای اولین بار در خاورمیانه عملیاتی کردیم. وی تصریح کرد: ما با آسیب شناسی و انجام تست های روان شناسی و کسب اطلاعات فنی، شنوایی و بینایی 450 نفر راننده بخش خصوصی و دولتی اتوبوسرانی، برنامه آموزشی جامعی تدوین کردیم.

نحوی اظهار کرد: ما در این طرح به شبیه سازی چهار اتوبوس آکیا، بنز، عقاب و اسکانیا اقدام کرده ایم. تمام شرایط تصادفات جاده ای، ترافیکی، انواع جاده ها و شرایط آب و هوایی و لغزندگی جاده ها شبیه سازی شده تا رانندگان شرایط مختلف را تجربه کنند.

مدیر پروژه طرح شبیه ساز رانندگی اتوبوس بیان کرد: بازسازی تصادف ها، یکی از کارهای قابل بررسی شبیه سازی است. مثلا تصادف اخیر محور تهران ـ قم براحتی با این نوع سیستم قابل بازسازی است تا معلوم شود سهم هر یک از عوامل (راننده، خودرو، جاده و محیط) چقدر است.

سیستم هشدار دهنده به رانندگان خواب آلود

دستگاه هشدار دهنده به رانندگان خواب آلود یکی دیگر از ابزارهای طراحی و ساخته شده توسط جوانان ایرانی بود. دکتر قره گوزلو، عضو هیات علمی علوم پزشکی کرمانشاه و دانشجوی دکتری بهداشت حرفه ای دانشگاه تهران و مجری طرح ساخت سیستم تشخیص خواب آلودگی و سطح هوشیاری رانندگان گفت: در حال حاضر روش های مختلفی برای تشخیص خستگی و خواب آلودگی رانندگان وجود دارد که یکی از این راه ها، استفاده از روش فیزیولوژیک است. در این روش از نوار مغزی برای پیش بینی حالت های مختلف مغزی و سطح هوشیاری استفاده می شود. روش های دیگر مبتنی بر عملکرد (زاویه فرمان و انحراف از مسیر) و رفتارها یا استفاده از تصویربرداری از چهره راننده است.

وی افزود: استفاده از سیگنال های مغزی از میان تمام روش ها برای صحه گذاری و اعتبار بخشی به داده ها از ارزش بیشتری برخوردار است. در این روش از استانداردهای بین المللی برای نصب و اتصال الکترودها به مغز استفاده شده و از 16 کانال مغزی سیگنال دریافت می شود.

وی با اشاره به این که چهار موج آلفا، بتا، دلتا و تتا از مهم ترین امواج قابل شناسایی سیگنال های مغزی هستند، گفت: بر اساس این تحقیقات اگر امواج آلفا افزایش یابد فرد دچار خستگی و خواب آلودگی می شود. ما می توانیم با بررسی این نوع سیگنال، خسته شدن فرد را تشخیص بدهیم.

وی بررسی حالات چهره و چشم را از دیگر پارامترهای مورد ارزیابی برای خستگی و خواب آلودگی رانندگان ذکر کرد و ادامه داد: برای شناسایی این حالت دوربینی جلوی داشبورد نصب می شود که وضع پلک زدن و میزان باز بودن چشم رانندگان را بررسی خواهد کرد.

دستگاه هشدار در زمان انحراف خودرو

مجتبی عباس زاده، یکی از مجریان نیز با اشاره به این که محققان دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در ادامه و تکمیل این تحقیقات سیستم هشدار دهنده ای برای جلوگیری از انحراف خودرو از مسیر با استفاده از ویبره ابداع کرده اند، گفت: این سیستم هشدار دهنده لامسه ای در صندلی رانندگان نصب می شود. تحقیقات نشان داده است هشدار دهنده های لامسه ای، عملکرد بهتری نسبت به سایر هشدار دهنده ها در آگاه کردن راننده در زمان بروز حوادث رانندگی دارند. راننده ها هم عملکرد سریع تری نسبت به این هشداردهنده ها نسبت به نوع شنیداری دارند، به همین دلیل ما از این نوع هشدار دهنده استفاده کرده ایم. به گفته وی این هشدار دهنده به ویبراتور مجهز است. این سیستم هنگامی که متوجه شود راننده در حال انحراف از مسیر است، به راننده هشدار می دهد به مسیر اصلی باز گردد.

سیستمی برای تشخیص اعتیاد

محمدرضا آشوری از دیگر محققان حاضر در این نشست نیز به معرفی یکی دیگر از دستاوردهای این طرح که درباره بررسی اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر و روانگردان بود، پرداخت. وی گفت: امروزه افراد معتاد راهکارهای زیادی برای دور زدن روش های بررسی اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر دارند. پژوهشگران این دانشگاه برای حل این مشکل و تشخیص صلاحیت رانندگان روشی ابداع کرده اند که در آن علائم حیاتی از طریق امواج مغزی، وضع ظاهری و فیزیکی رانندگان و نحوه تعامل با ادوات کنترلی شبیه ساز مورد بررسی قرار می گیرد. وی با اشاره به این که همه بخش های سخت افزاری و نرم افزاری این سیستم در دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی طراحی شده، افزود: این سیستم می تواند در سامانه های مسافربری مورد استفاده قرار گیرد و تا امروز شرکت های مسافربری زیادی از این سیستم استقبال کرده اند.

در پایان باید یادآور شد بحث استفاده از ملزومات ایمنی و هشداردهنده در خودروهای ایرانی به وقوع نخواهد پیوست تا زمانی که قانون جدی و محکمی درباره لزوم استفاده از آنها وضع شود و نظارت قاطعی نیز اعمال گردد. پژوهشگران و دانشگاهیان ایرانی همواره نشان داده اند توانایی انجام کارهای علمی و تحقیقاتی خیلی سنگین را دارند. فقط باید مسیر برای استفاده از نتایج تحقیقات آنها هموار شود تا چرخه سفارش، تولید و استفاده از علم در ایران کامل گردد.